Zawał serca to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej reakcji. Rozpoznanie objawów zawału i podjęcie szybkich działań może uratować życie – twoje lub bliskiej osoby. W tym poradniku dowiesz się, jak rozpoznać pierwsze symptomy zawału serca oraz jakie kroki podjąć, aby zwiększyć szanse na przeżycie.
Jak rozpoznać zawał serca – objawy, których nie wolno ignorować
Zawał serca rzadko przebiega tak dramatycznie, jak pokazują to filmy. Znajomość wszystkich możliwych symptomów może stanowić różnicę między życiem a śmiercią. Oto najważniejsze objawy zawału serca:
- Ból w klatce piersiowej – najczęstszy objaw, opisywany jako ucisk, ściskanie, pieczenie lub rozpieranie za mostkiem, trwający ponad 20 minut i niereagujący na nitroglicerynę
- Promieniowanie bólu – do lewego ramienia, szyi, żuchwy, pleców lub nadbrzusza
- Duszność – uczucie braku tchu, trudności w oddychaniu
- Nadmierne pocenie się – zimne poty, nieproporcjonalne do temperatury otoczenia
- Nudności i wymioty – często mylone z dolegliwościami żołądkowymi
- Uczucie lęku – nieuzasadniony niepokój, poczucie zagrożenia
- Zawroty głowy, omdlenia – uczucie osłabienia, mroczki przed oczami
Objawy zawału serca u kobiet – czym się różnią?
Zawał u kobiet często maskuje się pod postacią nietypowych objawów, co znacząco opóźnia rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Kobiety mogą doświadczać:
- Nietypowego zmęczenia i osłabienia bez wyraźnej przyczyny
- Uporczywego bólu w górnej części pleców, szyi lub żuchwie
- Uczucia zgagi lub niestrawności, które nie ustępuje po lekach
- Nasilającej się duszności bez towarzyszącego bólu w klatce piersiowej
- Uporczywych nudności i wymiotów
- Nagłych, obfitych potów, nieproporcjonalnych do wysiłku
Ważne! Kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają zawału serca bez typowego bólu w klatce piersiowej. Jeśli występuje kilka z powyższych objawów, szczególnie u osoby z czynnikami ryzyka chorób serca, należy natychmiast wezwać pomoc.
Co robić w przypadku podejrzenia zawału serca – krok po kroku
Czas jest kluczowym czynnikiem decydującym o przeżyciu – każda minuta opóźnienia w uzyskaniu specjalistycznej pomocy zmniejsza szanse na pełny powrót do zdrowia. Oto co należy zrobić:
- Natychmiast wezwij pomoc – zadzwoń pod numer 112 lub 999. Wyraźnie powiedz, że podejrzewasz zawał serca i opisz objawy.
- Przerwij wszelką aktywność – posadź lub połóż osobę z podejrzeniem zawału w pozycji półsiedzącej (podpartej poduszkami), co zmniejszy obciążenie serca.
- Podaj 300 mg aspiryny – jeśli poszkodowany nie ma uczulenia na ten lek, poproś o rozgryzienie i połknięcie tabletki (przyspiesza to wchłanianie i może ograniczyć rozwój zakrzepu).
- Rozluźnij ubranie – poluzuj krawat, rozepnij kołnierzyk, pasek, aby ułatwić oddychanie i zmniejszyć dyskomfort.
- Monitoruj stan poszkodowanego – regularnie sprawdzaj przytomność, oddech i tętno do przyjazdu karetki.
- Bądź gotowy na resuscytację – jeśli osoba straci przytomność i przestanie oddychać, natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
Jak prawidłowo wykonać resuscytację (RKO)
Jeśli osoba z podejrzeniem zawału straci przytomność i przestanie oddychać, natychmiastowe rozpoczęcie RKO może podtrzymać krążenie krwi do momentu przybycia specjalistycznej pomocy:
- Ułóż poszkodowanego na plecach, na twardym podłożu, aby zapewnić skuteczność ucisków.
- Rozpocznij uciskanie klatki piersiowej – ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej (na mostku), drugą rękę połóż na pierwszej, splatając palce.
- Uciskaj klatkę piersiową na głębokość 5-6 cm z częstotliwością 100-120 uciśnięć na minutę, utrzymując proste ramiona.
- Jeśli potrafisz wykonać sztuczne oddychanie, po 30 uciśnięciach wykonaj 2 wdechy ratownicze, odchylając głowę poszkodowanego i zaciskając jego nos.
- Jeśli nie potrafisz lub obawiasz się wykonać oddychanie, kontynuuj same uciski klatki piersiowej – są one najważniejszym elementem resuscytacji.
- Kontynuuj RKO do przyjazdu pogotowia lub do momentu, gdy poszkodowany zacznie samodzielnie oddychać.
Pamiętaj! Nawet niedoskonała resuscytacja jest lepsza niż jej brak. Nie bój się podjąć działania – możesz uratować komuś życie.
Czego NIE robić podczas podejrzenia zawału serca
Niektóre powszechne, lecz błędne reakcje mogą znacząco pogorszyć stan osoby z zawałem:
- Nie zwlekaj z wezwaniem pomocy – nie czekaj, aż objawy same miną lub „zobaczę, co będzie za godzinę”.
- Nie pozwalaj osobie z podejrzeniem zawału prowadzić samochodu – nawet do szpitala. Stan może się gwałtownie pogorszyć podczas jazdy.
- Nie podawaj leków uspokajających – mogą maskować objawy, obniżyć ciśnienie krwi i utrudnić diagnozę lekarzom.
- Nie podawaj poszkodowanemu jedzenia ani napojów – z wyjątkiem leków zaleconych przez dyspozytora. Może to opóźnić ewentualne procedury medyczne.
- Nie pozwalaj osobie z podejrzeniem zawału chodzić – każdy, nawet najmniejszy wysiłek zwiększa obciążenie już i tak przeciążonego serca.
- Nie bagatelizuj objawów – nawet jeśli poszkodowany twierdzi, że „to nic takiego” lub „zaraz przejdzie”. Lepiej niepotrzebnie wezwać pomoc niż zbyt późno.
Jak zmniejszyć ryzyko zawału serca
Skuteczna profilaktyka zawału serca to codzienne, konsekwentne działania, które znacząco redukują ryzyko choroby wieńcowej:
- Regularna aktywność fizyczna – minimum 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo (np. 30 minut spaceru pięć razy w tygodniu)
- Zdrowa dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, ryby, oliwę z oliwek, a uboga w nasycone tłuszcze i przetworzone produkty
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała – każde 5 kg nadwagi zwiększa obciążenie serca
- Zaprzestanie palenia tytoniu – ryzyko zawału zaczyna spadać już 24 godziny po ostatnim papierosie
- Ograniczenie spożycia alkoholu – maksymalnie 1-2 jednostki dziennie
- Regularna kontrola ciśnienia tętniczego, poziomu cholesterolu i glukozy – przynajmniej raz w roku
- Systematyczne wizyty u lekarza, szczególnie w przypadku występowania chorób przewlekłych lub obciążeń rodzinnych
Warto wiedzieć: Osoby po 40. roku życia, szczególnie z czynnikami ryzyka chorób serca (nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, palenie tytoniu, obciążenia rodzinne), powinny regularnie wykonywać badania profilaktyczne układu krążenia, w tym EKG, echo serca i próbę wysiłkową.
Kiedy wezwać pogotowie – sytuacje alarmowe
Nie wahaj się ani chwili – natychmiast dzwoń pod numer 112 lub 999, jeśli ty lub ktoś w twoim otoczeniu doświadcza:
- Silnego bólu w klatce piersiowej trwającego dłużej niż 5 minut, szczególnie jeśli nie ustępuje w spoczynku
- Bólu w klatce piersiowej z towarzyszącą dusznością, poceniem się, zawrotami głowy lub uczuciem osłabienia
- Bólu promieniującego do ramienia, szyi, żuchwy lub pleców, zwłaszcza lewostronnego
- Nietypowych objawów u osób z grupy ryzyka (cukrzyca, nadciśnienie, wcześniejsze problemy kardiologiczne, wiek powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 lat u kobiet)
- Nagłej utraty przytomności lub zaburzeń świadomości
Lepiej wezwać pomoc niepotrzebnie, niż zbyt późno. Pamiętaj, że szybka reakcja może uratować życie – w przypadku zawału serca liczy się każda minuta. Wczesne rozpoznanie objawów i natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej to najważniejsze czynniki zwiększające szanse na przeżycie i pełny powrót do zdrowia.